Rzecznik ZUS radzi

Treść

Szczególne warunki pracy i szczególny jej charakter uprawniają do skorzystania z wcześniejszej emerytury. Od początku tego roku można skorzystać z nowych form tego świadczenia. Sprawdź, z której Ty możesz skorzystać.
Najważniejsze jest udokumentowanie wymaganych okresów składkowych i nieskładkowych, w tym lat pracy w szczególnych warunkach lub pracy o szczególnym charakterze. Daje to możliwość przejścia na emeryturę w obniżonym wieku, tj. po ukończeniu 60. rż. w przypadku mężczyzn i 55. rż. w przypadku kobiet. W przypadku części zawodów wiek ten jest nawet niższy. Odrębne przepisy dotyczą kompensacyjnych świadczeń dla nauczycieli.
Zacznijmy od emerytur pomostowych. Przysługują one osobom urodzonym po 1948 roku. Jest to nowe świadczenie, które obowiązuje od tego roku. Ustawa z 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych enumeratywnie wymienia listę 40 zawodów z zakresu szczególnych warunków pracy i 24 z zakresu szczególnego jej charakteru, których wykonywanie upoważnia do skorzystania ze świadczenia. Poza wykonywaniem zawodu z ustawowej listy i oprócz kryterium wieku, żeby skorzystać z "pomostówki", należy udowodnić ogólny okres składkowy i nieskładkowy: 20 lat w odniesieniu do kobiet i 25 w przypadku mężczyzn. W tym ogólnym stażu pracy zarówno kobiety, jak i mężczyźni powinni mieć również wymagany staż pracy w szczególnych warunkach lub pracy w szczególnym charakterze, który najczęściej wynosi 15 lat. W okresie pracy w szczególnych warunkach lub w pracy o szczególnym charakterze należy mieć przynajmniej jeden dzień przed 1 stycznia 1999 r. i jeden po 1 grudnia 2008 r. (zgodnie z art. 4 Ustawy o emeryturach pomostowych można brać pod uwagę do końca 2008 r. również pracę w szczególnych warunkach uwzględnianą dotychczas w myśl art. 32 Ustawy o FUS). Jeżeli po 31.12.2008 roku osoba nie wykonywała takiej pracy, również może mieć przyznaną emeryturę pomostową pod warunkiem, że praca, którą wykonywała w wymiarze co najmniej 15 lat, została zamieszczona w załączniku nr 1 lub nr 2 do Ustawy o emeryturach pomostowych. Po spełnieniu tych wszystkich warunków pozostaje jeszcze jeden - rozwiązanie umowy o pracę. Oczywiście w trakcie pobierania emerytury pomostowej nie można świadczyć pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, bez względu na wysokość uzyskiwanego przychodu. Wysokość emerytury pomostowej ustala się w całości według nowych zasad (zwaloryzowane składki dodajemy do kapitału i dzielimy przez średnie dalsze trwanie życia dla osoby w wieku 60 lat).
Kolejną możliwością skorzystania ze szczególnego świadczenia osób urodzonych przed styczniem 1949 r. jest emerytura przysługująca jeszcze z tzw. starej ustawy emerytalnej, tj. Ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Wynika to z art. 32, zgodnie z którym emerytura w obniżonym wieku z tytułu pracy w szczególnych warunkach bądź pracy o szczególnym charakterze przysługuje osobom, które do końca 2008 r. osiągnęły wymagany wiek i ogólny staż, ale nie zgromadziły wymaganego stażu pracy w szczególnych warunkach lub pracy o szczególnym charakterze. Ten staż przyszli emeryci mogą osiągnąć w okresie późniejszym. Z uwagi na to, że przepis dotyczy osób urodzonych przed 1 stycznia 1949 r., odnosi się on wyłącznie do mężczyzn. Kobiety urodzone przed tą datą osiągnęły już bowiem powszechny wiek emerytalny, a zatem nie skorzystają już z możliwości wcześniejszego przejścia na emeryturę. Świadczenie z art. 32 obliczane jest na starych zasadach, a w celu jego otrzymania nie trzeba rozwiązywać umowy o pracę.
Istnieje również przepis, który pozwala skorzystać z emerytury w obniżonym wieku osobom, które do końca ubiegłego roku nie osiągnęły obniżonego wieku emerytalnego, ale mają wymagany staż pracy w szczególnych warunkach lub pracy o szczególnym charakterze. Uprawnienie takie daje art. 184 Ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Przepis dotyczy osób urodzonych po 1948 r., które do 1 stycznia 1999 r. zgromadziły 25 lat ogólnego stażu pracy - mężczyźni, i 20 lat - kobiety, w tym 15 lat w szczególnych warunkach lub w pracy o szczególnym charakterze. W celu skorzystania z tego świadczenia konieczne jest rozwiązanie umowy o pracę i - w przypadku gdy osoba przystąpiła do OFE - wystąpienie z niego i przekazanie zgromadzonych funduszy na dochody budżetu państwa. Emerytura wyliczana jest w sposób mieszany, tzn. część według starej metodologii, a część w oparciu o zwaloryzowaną kwotę składek na ubezpieczenie emerytalne zaewidencjonowane na koncie ubezpieczonego oraz zwaloryzowany kapitał początkowy. Przy wyliczaniu części świadczenia według nowych zasad brane jest również pod uwagę średnie dalsze trwanie życia. W 2009 r. stosunek obu części składowych świadczenia to 80-20. O ile wyliczenie emerytury w całości według nowych zasad okaże się korzystniejsze od mieszanego sposobu liczenia - wypłaca się 100 proc. tak ustalonej emerytury.
Przemysław Przybylski
"Nasz Dziennik" 2009-11-21

Autor: wa